Armia radziecka w Opolu [1945]

Ku czci poległych (ul. Katowicka)

Na jesieni 1944 r. wkroczenie Armii Radzieckiej na terytorium Śląska było właściwie tylko kwestią czasu. Dowództwo niemieckie jedyną szansę w zatrzymaniu sowieckiego naporu widziało w utworzeniu linii obronnej na Odrze i Wiśle. Szczególnie ważna rola przypadła środkowemu odcinkowi Odry, gdzie III Rzesza najsilniej rozbudowywała umocnienia obronne. Opole spełniające w czasie wojny na Śląsku ważną funkcję przemysłową i komunikacyjną miało za zadanie jak najdłużej się bronić, aby spowolnić, a nawet zatrzymać pochód Armii Radzieckiej na Berlin. 

W tym też celu na jesieni 1944 r. Opole ogłoszono miastem-twierdzą. W mieście dowodził pułkownik hr. Friedrich Albert von Pfeil oraz podpułkownik Christian Heinrich Stobwasser będący szefem sztabu. Miasto otoczono dwoma pierścieniami obronnymi. Pierścień zewnętrzny (przebiegający przez linię Mała Panew – Turawa – Ozimek - Komprachcice) miał nie dopuścić do bezpośredniego ostrzeliwania miasta przez radziecką artylerię. Linia wewnętrzna biegła na rubieżach Opola (Wróblin – Gosławice – Groszowice).

 

Do obrony miasta przeznaczono ok. 10 tys. żołnierzy (2 bataliony saperów, batalion rozpoznawczy, pułk artylerii, 3 bataliony obrony terytorialnej, 2 bataliony piechoty, 3 bataliony Volkssturmu). Zapasy amunicji i żywności były wystarczające na 12 miesięcy obrony. Długo zapowiadana ofensywa radziecka rozpoczęła się 12 stycznia 1945 r. 1 Front Ukraiński szybko przełamał opór niemieckiej Grupy Armii „A”, 19 stycznia wkraczając na Śląsk Opolski, gdzie w dniach 21-22 stycznia, w krwawych bojach zdobył Kluczbork. W Opolu na wieść o radzieckiej ofensywie 14 stycznia zarządzono stan podwyższonego pogotowia obronnego, zarazem rozpoczęła się ewakuacja cywilnych mieszkańców miasta.

Nowo mianowany dowódca Grupy Armii „A”, feldmarszałek Ferdynand Schöner w rozkazie dla opolskiego garnizonu nakazał walczyć do ostatniego żołnierza, co później dowódca 4 Armii Pancernej, gen. Fritz Grässer anulował, zalecając opuszczenie prawobrzeżnej części miasta w przypadku okrążenia przez Armię Radziecką. Tych rozkazów nie doczekał się już dowódca opolskiej twierdzy, płk hr. von Pfeil, który z 21 na 22 stycznia odebrał sobie życie.

 

Tymczasem 23 stycznia radzieckie jednostki taktyczne przełamały pod Ozimkiem zewnętrzny pierścień obrony, zagrażając swym dalszym pochodem północnej i wschodniej części miasta-twierdzy. Szczególnie ciężkie walki trwały pod Groszowicami i Zakrzowem, gdzie radziecki 6 Korpus Pancerny Gwardii przełamał niemieckie linie obronne. Niemcy sami sobie utrudnili sprawę wysadzając wszystkie mosty drogowe, komplikując sobie dostarczanie posiłków i ewentualną ewakuację.

Decydujący atak nastąpił w nocy z 23 na 24 stycznia. 543 Narewski Pułk Piechoty podpułkownika Lwa Siemionowicza w toku błyskawicznej akcji opanował Nową Wieś Królewską, a następnie stację kolejową Opole Główne. Ciężkie walki toczyły się do rana w śródmieściu i na ulicach: 1 Maja, Katowicka. Wyspa Bolko została zdobyta w godzinach przedpołudniowych 24 stycznia.

Dalsze postępy Armii Radzieckiej zostały skutecznie uniemożliwione przez Grupę Bojową „Opole” (wspartej przez jednostki posiłkowe z samej Rzeszy), broniącej lewobrzeżnej części miasta. Dopiero w połowie marca ruszyła kolejna ofensywa Armii Radzieckiej, która ostatecznie przełamała opór niemiecki.